Kende gullie al... Klaas de Groot

In deze rubriek wordt iemand met een passie voor het Brabants voorgesteld.

Wè betiejkent dialect vur mèèn?

Het is een stukske van m’n identitèèt. Dialect roept bij mij associaties op met vroeger, aan de jaren ’70 toen ik logeerde bij opa Van der Hoeven aan de Hogevaart in Sprang-Capelle. Hoe hij de koeikes ging melken en hoe hij de roewme in de melkkannen goot. Hoe hij na het eten uit de bijbel las; in mijn geheugen staat nog gegrift hoe hij las over Môôzes die in een biezen kiestje gelegd werd in de Nèèl. Grappig denk ik nu: door zijn dialect was hij niet in staat de oo-klank en de ijl-klank uit te spreken.

Tekst loopt door onder foto.

Foto: Klaas veur de klas. Fotograaf Huibert van Rossum.

Wè-k ammel deej en wè’-k doei

Op de school in Gurcum waar ik werk, heb ik de afgelopen 20 jaar veel gedaan aan promotie van de streektalen, én aan onderzoekjes. Nog steeds besteed ik aandacht aan dialecten, bv als we een kwartiertje over hebben in de les. Ik geniet als ik de leerlingen zie genieten. Blijkbaar roep ik met dialect bij hen gevoelens op die ze zichzelf niet eens realiseerden: dit is de taal van míjn voorgeslacht.  ‘Hee, dit zegt mijn oma of mijn oudtante óók zo!’ Op school lezen we elke dag uit de Bijbel (Statenvertaling) en zingen een Psalmvers (Berijming 1773). Beide vertalingen zijn sterk gebaseerd op het Brabants. Bijv. O God, Gij waart mijn hulp in al mijn zielsverdriet. Logisch dat leerlingen uit Brabantse taalgebied daar wèènig moeite mee hebben.

Waar ik de leste vèèf jaor veural mee bêêzig zij, is het vaastleggen van het dialect van Sprang-Capelle; de website www.dialectsprangcapelle.nl is nog volop in opbouw. Paradepaardje op de website is het luister-woordenboek. Ammel korte geluidsfragmenten die ge kan heuren ès ge klikt op het woord in het woordenboek.

En ieder jaar ga ik op 2 basisscholen  een gastles geven aan groep 6. Daar worden de ouders ook bij betrokken. Ik gif de kender van te veuren hûîswerk. Ze moeten d’r aauwers of groewt-aauwers om woorden vraoge. De leste kiejr (ge gelêûf-t nie!), ze kwaome mee complêête lèèste van woorden aanzetten. Praachtig, war.

Mooie woorden in dialect Sprang-Capelle

Als oons moeder vond dat we moesten opschieten, zei ze: Vurt, affeseren!

Op de website www.dialectsprangcapelle.nl staat in dit verband de volgende wijze opmerking: ès ge buttèds van hûîs gaot, zèè-de op tèèd!

Als ik mijn trui binnenstebuiten had aangetrokken, zei ze: Ge hed ‘m efs aon!

En als iemand iets niet snapte, zei ze: Daor ha-ie gin sjoeger van.

Verwachtingen en plannen

Ik verwacht dat dialectgebruik zuutjes aon zal minder worre, simpelweg door het wegvallen van de isolatie. Dè hou-de nie têêgen; wél kunnen wij het negatieve imago wegnemen en juist het mooie laten zien: de culturele waarde én ook het nut van streektaalwoorden bij bijvoorbeeld de moderne vreemde talen. Ik waar op schoewl nie zo heel goed in woordjes (vocabulaire) leren; ik had steun aan dialect. Het Duitse ‘gern’ linkte ik meteen aan gèère. En het Engelse ‘he brought’ aan hij brocht.

Wat zou ik concreet aanraden voor ons allen:

• Vastleggen op film (of alleen geluid) van dialectwoorden en zinnen. Ga naor (aauwe of jong) platpraoters en laat ze een zin inspreken, met bepaalde typische oude woorden of uitdrukkingen erin.
• Zet korte dialect-filmpjes op social media, met gesprekjes in dialect. Zorg voor  ondertiteling van de gesproken tekst in dialect én in het Nederlands; dat is dé manier om toekomstige generaties te vertellen hoe het dialect klonk!
•  Jongeren betrekken om bv ouderen te interviewen. Als er onder de lezers zijn die werkzaam zijn in voortgezet onderwijs en Profielwerkstukken begeleiden of een taal geven: doe iets met streektaal!
• Gastlessen op basisscholen à la Sprang-Capelle. Ge maagt mèèn lesopzet zô ôvernêême!

Houdoe,

Groete van Klaose!

Kende gullie al... is een terugkerende rubriek van de online gemeenschap Brabanders en hun Taal waarin iemand met passie voor het Brabants wordt voorgesteld. Klik hier voor meer informatie over Brabanders en hun Taal.