De jury van de Zachte G-prijs 2022 bestaat uit Gerlaine Jansen, Yoïn van Spijk en ondergetekende. Wij zijn bij het jureren meer dan uitstekend ondersteund door Dieuwertje de Nigtere van Erfgoed Brabant en hebben dankbaar gebruik gemaakt van de uitgebreide kennis van de adviseur van de jury, Jos Swanenberg.
We mochten dit jaar maar liefst ruim 50 verschillende voordrachten ontvangen voor de Zachte G-prijs. Waarbij vele activiteiten door een enkeling zijn voorgedragen en enkele activiteiten door vele tientallen.
Voordat ik iets meer over de lijst inzendingen en de daaruit voortgekomen nominaties ga zeggen, wil ik een worsteling die ik heb met u delen.
In welke taal richt ik me vanavond tot u?
Als sociolinguïst weet ik dat het helemaal niet vreemd is dat je, wanneer je als spreker een podium beklimt en met een gewichtig onderwerp bezig bent, gebruik maakt van de taal met de hoogste status die je tot je beschikking hebt.
Mar tis ok en bietje vrimd dèmme venaovend en prèès veur et vurbildeg gebrèùk van et Braobants ötrèèken èn dèmme dan himmel gin Braobants praote.
Èn assik et dan in et Braobants wil doen, wè vur Braobants moet dè dan zèèn? Ik pròt naa in et Tilburgs teegen oe, mar ik wit netuurlek nie of iemes die öt Boxmeer òf öt Ossendrecht komt dè verstao.
En Algemin Beschaofd Braobants, dè is en schôon konsept, mar perbir dè mar es te praote zonder dègge in de stront ruurt van òffet naa bôom, boeëm òf bom moet zèèn.
Daoröm doemet as volgt: ik doeget gewôon in et Neederlaands. Mar ge wit naa dèkket ok nèt zôo gemak in et Tilburgs had kunne doen...
Zo'n 50 inzendingen, we waren er als jury van onder de indruk. Voorgedragen door het publiek werden kleine projecten en grote oeuvres, het werk van eenlingen of hele gezelschappen, Brabants dat geschreven, gesproken of gezongen wordt. En zelfs werden er zaken genomineerd waarvan we als jury dachten: wat heeft dit precies met het Brabants te maken? Maar goed, dat hebben we wellicht over onszelf afgeroepen door het criterium "In de activiteit staat het Brabants centraal - en dat mag in al zijn verschijningsvormen zijn." Bij wiskunde heb ik vroeger geleerd dat de lege verzameling OOK een verzameling is. Dus in een activiteit binnen of over Brabant waarin geen Brabants gebruikt wordt, staat ook het Brabants centraal, moet de inzender gedacht hebben...
Dat het Brabants, of een vorm van het Brabants, centraal staat is één criterium. Andere criteria die we hanteren zijn het voorbeeldige karakter van wat voorgedragen is en dat een activiteit het imago van het Brabants bevordert. Ook waardeert de jury het als een activiteit taal neerzet als instrument van Brabantse cultuur en identiteit. Of dat een activiteit verrassend, vernieuwend en creatief is. Daarnaast vinden we het belangrijk dat een activiteit op dit moment nog steeds zichtbaar is of dat er ten minste nog steeds levendige informatie over te vinden is. Verder heeft een ingediende activiteit een streepje voor als het een publieksactiviteit is of liefhebbers van het Brabants bij de activiteit betrekt.
Eigenlijk geldt voor bijna alle activiteiten die voorgedragen zijn, dat ze aan deze criteria voldoen. En dan niet aan slechts één criterium (en dat dan misschien maar deels), maar in de breedte: voor bijna alles wat voorgedragen is geldt dat het in de breedte voldoet aan de geschetste criteria.
Het juryproces is dus niet zozeer een proces van strepen geweest (voldoet iets wel of niet aan de criteria?), maar van wegen: welke activiteit of activiteiten voldoen in de sterkste mate aan de gestelde criteria?
We hadden onszelf VOORAF de taak opgelegd om de lijst van alle inzendingen terug te brengen naar vijf genomineerden. Dat is uiteindelijk niet gelukt. Hoezeer we het ook probeerden, uiteindelijk kwamen we uit op een lijst van zeven. In de grote hoeveelheid inzendingen vonden we de rechtvaardiging om zeven niet verder terug te brengen naar vijf.
U hebt eerder vanavond een korte introductie op elke genomineerde gehad. Als het goed is, hebt u dus al inhoudelijk een beeld van wat elke genomineerde voor het Brabants betekend heeft. Ik zal nu kort toelichten waarom we als jury vonden dat juist deze personen of organisaties een nominatie verdienen.
Over de volgorde waarin ik dat doe: in Brabant hebben we de neiging om vaak van west naar oost te werken. Dat heeft natuurlijk iets te maken met de vorm van onze mooie provincie. Ik doe het voor de verandering van noord naar zuid. Waarbij overigens opgemerkt zij dat enerzijds Heesch en Raamsdonksveer, anderzijds Aarle-Rixtel en Bergen Op Zoom en in de derde plaats het Zuidkwartier (Hoogerheide e.o.) en Knegsel vrijwel op dezelfde noorderbreedte liggen...
Maar onbetwist het meest noordelijk is Lith.
Als u het zo hoort, denkt u: tja, iedereen van de genoemde genomineerden verdient de Zachte G-prijs. En dat is ook de gedachte waarmee de jury begon. Geen van de genomineerden zou misstaan als de winnaar van de Zachte G-prijs 2022.
Toch moesten we tot een keuze komen. En dat was een kwestie van uren praten, wikken en, zoals ik al aangaf, wegen. Dialectmuzikanten vergelijken met trekkers van actieve dialectgenootschappen en die weer vergelijken met organisatoren, redacteuren, schrijvers. Het is geen appels met peren vergelijken, maar een hele fruitschaal onder de loep nemen!
Uiteindelijk kwamen we erop uit dat naar ons idee één van de genomineerden the sweet spot (et zuute plèkske?) wist te raken waarin traditie en vernieuwing, inhoud en organisatiekracht, verleden en toekomstbestendigheid, maar maar met name ook voorbeeldigheid samenkomen.
De lijst van actieve dialectgenootschappen en werkgroepen dialect van heemkundekringen in Brabant is heel lang. Door de jaren heen hebben we voordrachten ontvangen die heel Brabant dekken, van Mill tot Bergen op Zoom en van Reusel tot Waalwijk. Gezelschappen die werken aan dialectwoordenboeken, dicteeavonden, tijdschriften, boeken, columns of praatavonden.
Een voordracht voor de Zachte G-prijs die we ontvingen uit dorp X omdat na vele tientallen jaren uiteindelijk het woordenboek over het X's het licht gezien had. Of een voordracht voor persoon Y omdat hij al acht jaar lang maandelijks een dialectcolumn in het blad van de heemkundekring schreef. Of een voordracht van een werkgroep uit Z die vele fragmenten in het dialect van Z zowel in geluid als op papier vastgelegd heeft.
Stuk voor stuk activiteiten die onze diepste waardering verdienen omdat ze allemaal een puzzelstukje zijn, die bij elkaar de puzzel vormen van dialectgebruik en dialectbestudering in Brabant.
Naar de mening van de jury is er één genootschap in Brabant dat door de langdurige, brede, actieve, creatieve en vernieuwende wijze waarop aandacht besteed wordt aan het dialect, een voorbeeld vormt voor dialectgebruikers in het algemeen en voor andere dialectgenootschapen in de provincie in het bijzonder.
Met de bekroning van deze prijswinnaar willen we ook de vele lokaal en regionaal actieve dialectgenootschappen en werkgroepen dialect van heemkundekringen in Brabant eren.
De winnaar van de Zachte G-prijs 2022 is....
Namens de jury,
Tim van der Avoird
